قیام سال ۲۰۱۱ در سوریه که به مناقشه‌ای ظالمانه و ویران‌گر تبدیل شد و بیش از یک دهه به طول انجامید، به آشوب سیاسی و اجتماعی هولناکی در این کشور منجر شد. هرچند شاید این درگیری با بازیابی و تحکیم کنترل دولت در بسیاری از مناطق کشور فروکش کرده باشد، اما ازسرگیری کنش‌گری و مقاومت در استان جنوبی سویدا که از اواسط آگوست سال جاری آغاز شد، بسیاری را غافلگیر کرد. این استان که سرزمین مرکزی اقلیت دروزی سوریه است، در تمام دوره درگیری تحت کنترل رژیم باقی مانده است.
تظاهرات اخیر که در ابتدا در پاسخ به پایان یافتن یارانه سوخت و سایر مصائب اقتصادی برانگیخته شد، به سرعت تبدیل به خواسته تغییر سیاسی شد. زنان در خط مقدم و کانون این تظاهرات بوده‌اند، و خودشان این تظاهرات‌ها را برنامه‌ریزی و سازماندهی کرده‌اند. زنان سوری با حضور فعال خود در این اعتراض‌ها، مطالبه ایفای نقش در شکل‌دهی به آینده کشورشان را پرطنین میکنند. آن‌ها هنجارهای مردسالارانه و نقش‌های جنسیتی سنتی را به چالش می‌کشند و دخیل بودن خود در پروسه‌های تصمیم‌گیری را ترویج میکنند. مطالبات زنان محدود به مسائل مرتبط با جنسیت نمی‌شود، بلکه طیف گسترده‌ای از مسائل در حوزه عدالت اجتماعی-سیاسی و اقتصادی را در بر می‌گیرد که مربوط به همه شهروندان سوریه می‌شود.
برخی از شیوه‌هایی که زنان از طریق آن‌ها در این تظاهرات سهیم بوده‌اند، عبارت‌اند از:
- بسیج‌گری و سازماندهی:
زنان با ایجاد ابتکارات مردمی، سازماندهی تظاهرات‌ها، استفاده از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به منظور انتشار اطلاعات و جلب حمایت برای به چالش کشیدن رژیم سرکوبگر، نقشی حیاتی در اتحاد و بسیج مردمی ایفا کرده‌اند.
سال‌ها است که زنان در سویدا با تکیه بر دانش، آگاهی و پیشینه تحصیلی خود، نقض حقوق بشر را آشکارتر و فساد در ساختارهای سیاسی را افشا میکنند. آن‌ها با تحلیل انتقادی و بیان بی‌عدالتی‌ها، به بیداری و بسیج دیگران کمک کرده و تاثیر کلی این قیام را افزایش داده‌اند.
- به چالش کشیدن هنجارهای جنسیتی:
زنان سویدا با تصرف فضاهای عمومی و مشارکت در فرآیندهای تصمیم‌گیری که پیش‌تر تحت سلطه مردان بود، با توقعات و انتظارات اجتماعی از زنان مقابله کردند. این ایجاد شکاف در هنجارهای جنسیتی به‌مثابه بیانیه‌‌ای پرقدرت برای اعلام توانایی زنان، حذف موانع، و تغییر تلقی و درک جامعه از زنان بود. آن‌ها با مشارکت فعال در تمامی جوانب این قیام، نقش انکارناپذیر خود را هم به عنوان رهبران تغییر و هم تسهیل‌گران آن تثبیت کردند. زنان سویدا امید دارند که از طریق این تلاش‌ها بتوانند در پذیرش این موضوع که برابری جنسیتی، جنبه‌ای حیاتی از هر جامعه دموکراتیک است، نقش داشته باشند.
- ایجاد شبکه‌ها و همبستگی:
یکی از جنبه‌های اساسی مشارکت زنان در جریان قیام سویدا، ایجاد شبکه‌های حمایتی و همبستگی بین خود، چه در داخل و چه در خارج از سوریه بوده است. زنان با وقوف به اهمیت یکپارچگی، اتحاد‌هایی را شکل داده‌اند، منابعی را به اشتراک گذاشته‌اند، از همدیگر حمایت عاطفی کرده‌اند، و الهام‌بخش یکدیگر بوده‌اند تا به مبارزه خود برای عدالت ادامه دهند. این شبکه‌ها باعث افزایش تاب‌آوری و استقامت می‌شوند که برای اثرگذاری و ماندگاری کنش‌گری حیاتی هستند.
مطالبات زنان
یکی از مطالبات بنیادین زنان سوری در قیام سویدا دست‌یابی به برابری کامل جنسیتی است. آن‌ها خواستار پایان‌دهی به اعمال تبعیض‌آمیز از جمله خشونت‌های مبتنی بر جنسیت و ایجاد سازوکارهای قانونی برای صیانت و اجرای حقوق خود هستند. زنان همچنین در پی دسترسی برابر به آموزش و فرصت‌های شغلی هستند، زیرا می‌دانند که توانمندسازی اقتصادی، بخش اساسی برابری است. آن‌ها همچنین علیه محدودیت‌های تحمیل‌شده در زمینه مشارکت اجتماعی، اقتصادی، و پروسه‌های تصمیم‌گیری اعتراض دارند.
به‌علاوه زنان سوری خواهان صلح و سازش هستند. زنان در طول مناقشه طولانی با از دست دادن عزیزان‌شان و مشاهده ویرانی و از هم‌گسیختگی جوامع‌شان رنج بسیار برده‌اند. با وجود این رنج، زنان سوری قدرت و بردباری عظیمی را در دعوت به صلح از خود نشان می‌دهند، زیرا به اهمیت گفت‌وگو، همه‌شمولی و بخشش در مسیر ثبات و بهبود ملی واقف هستند.
زنان سوری همچنین با شرکت در این تظاهرات مطالبه خود را برای حق مشارکت و نمایندگی سیاسی بیان میکنند. آن‌ها خواستار افزایش نمایندگی زنان در همه سطوح دولت و نهادهای تصمیم‌گیری هستند و بر ضرورت دیدگاه‌های متنوع و نمایندگی همه‌جانبه تاکید میکنند. آن‌ها با پافشاری بر اهمیت رهبری زنان در پروسه‌های دمکراتیک و سازش پس از مناقشه، به دنبال بازتعریف دینامیک قدرت و به چالش کشیدن چشم‌انداز سیاسی موجود تحت سلطه مردان هستند.
قیام سویدا در سال ۲۰۲۳، فصل مهمی در قیام سوریه است و مشارکت زنان در این تظاهرات را نباید نادیده گرفت یا از آن چشم‌پوشی کرد.
فمنا با درک این که عزم و مشارکت زنان سوری پشتوانه نیرومندی را برای جنبش‌های اجتماعی و سیاسی آینده در سوریه پی‌ریزی خواهد کرد، نقش آنان را ارج می‌نهد. فمنا از جامعه بین‌المللی می‌خواهد که با فراهم آوردن منابع، تامین مالی و دفاع از حقوق زنان سوری در عرصه‌های بین‌المللی، از تلاش‌های زنان سوری و آرمان‌های آن‌ها برای آینده‌ای بهتر حمایت کنند. از این طریق می‌توانیم به طور جمعی اطمینان حاصل کنیم که زنان سوری به ایفای نقش جدایی‌ناپذیر خود در شکل‌دهی به آینده‌ای مترقی و همه‌شمول برای سوریه ادامه می‌دهند.