نویسنده: یارا
خشونت آنلاین پدیده‌ای فراگیر و جهانی است که با پیشروی تکنولوژی و توسعه پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی، فعالیت مدافعان حقوق بشر بویژه زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی را در نقاط مختلف دنیا از جمله ایران تحت تاثیر قرار داده است. برغم گستردگی این خشونت‌ها، آثار و عواقب آن هم‌چنان ناچیز انگاشته و محدود و محصور به «دنیای غیرحقیقی» تلقی می‌شود. گویی این آسیب‌ها تاثیری بر زیست واقعی فعالان حقوق بشر ندارد و به‌طور کامل منفک از خشونت در فضای حقیقی است. گفتمان عمومی، آزار و خشونت آنلاین را از خشونت فیزیکی و جنسی علیه زنان مجزا می‌بیند و اهمیت آن را نادیده می‌گیرد. این در حالی است که خشونت آنلاین در امتداد دیگر اشکال خشونت علیه زنان قرار می‌گیرد و نیازمند توجه و راه‌کارهای ایجابی برای مقابله است. این خشونت‌ها، برآمده از و بازتولیدکننده همان هنجارهای اجتماعی و تبعیض‌های ساختاری است که به فرودستی زنان منجر شده است.
طبق یافته‌های گزارشی از سازمان ملل زنان ۲۷ برابر مردان مورد آزار و اذیت آنلاین قرار می‌گیرند و ۷۳ درصد از زنان خشونت مجازی را تجربه کرده‌اند. بعلاوه خشونت علیه زنان می‌تواند از فضای مجازی آغاز و در نهایت به خشونت حقیقی و فیزیکی منجر شود و یا بالعکس. سازمان‌های حقوق زنان گزارش می‌دهد که میان خشونت آنلاین و آفلاین رابطه‌ای آشکار و معنادار وجود دارد. از هر پنج زن، یک نفر در کشورهایی زندگی می‌کنند که فاقد قوانین بازدارنده و موثر برای مقابله با خشونت جنسیت‌محورند و این خشونت‌ها عموما تحت پیگرد قرار نمی‌گیرند. سازمان ملل آسیب‌ها و خسارات خشونت مجازی را به رسمیت می‌شناسد و تاکید دارد که مقابله با و جلوگیری از آن باید درجه اهمیتی برابر با خشونت غیرمجازی داشته باشد.
خشونت مجازی، ابزاری برای سرکوب و ارعاب مدافعان حقوق بشر
هرچه حضور و فعالیت سیاسی زنان در عرصه مجازی افزایش پیدا می‌کند، خشونت جنسی/جنسیتی آنلاین نیز بیش‌ازپیش به مثابه ابزار فشار و ارعاب علیه آنان به کار گرفته می‌شود. کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ در بیانیه‌ای اعلام کرد: «خشونت و سرکوبی که در فضای آنلاین به کنشگران و مدافعان حقوق بشر اعمال می‌شود، به‌طور غیرقابل باوری شایع است. این اشکال نوین آزار و اذیت، مرعوب‌سازی و هتک حیثیت حیرت‌آورند و به فضای حقیقی تسری پیدا می‌کنند. تهدید مرگ، تهدید خشونت جنسی و جنسیتی و بی‌اعتبارسازی و نشر اکاذیب که عموما ماهیتی جنسی دارند، زنانی را که صدای خود را بلند کرده‌اند مورد هدف قرار می‌دهد. ارتباط فراملی و گسترده اینترنت، گردش اکاذیب و افتراهای اینترنتی را سرعت می‌بخشد و سیل عظیمی از نفرت و دشمنی علیه کنشگران بسیج و روانه می‌کند. بسیاری از این حملات توسط کاربرانی با هویت‌های ناشناس صورت می‌گیرد. از‌این‌رو حذف محتواهای کذب و خشونت‌آمیز به موضوعی بسیار چالش‌برانگیز تبدیل شده است.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «کنشگران مکزیکی که در زمینه حقوق جنسی و حقوق باروری فعالیت می‌کنند بارها و بارها تهدید به مرگ شده‌اند و مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند. حتی در مواردی فرزندان آنها نیز هدف خشونت قرار گرفته‌اند. در ویتنام، به دنبال مجموعه‌ای از حملات آنلاین علیه یک فعال محیط زیست موجب شد او مورد تهاجم فیزیکی قرار بگیرد. در هند یک روزنامه‌نگار به نام گاری لانکش که علیه افراط‌گرایی هندو انتقاداتی منتشر کرده بود، در فضای مجازی مورد حملات گسترده قرار گرفت و عده زیادی خواهان اعمال خشونت بر او شده بودند. این روزنامه‌نگار در نهایت به قتل رسید. همکار او رعنا ایوب نیز هزاران پیام تهدیدآمیز دریافت کرد از جمله تهدید به تجاوز گروهی و مرگ. حتی شماره تلفن و آدرس منزل او نیز در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شد. در عراق، تعدادی از زنان کاندیدای انتخابات پارلمانی با کارزارهای هتک حیثیت در فضای مجازی مواجه شدند و تعداد زیادی عکس‌های جعلی از آنها در جهت خدشه‌دار کردن اعتبار آنها منتشر شد.»
آثار و عواقب خشونت مجازی جنسی و جنسیتی
هدف این حملات ساکت کردن کنشگران فمینیست و فعالان مدافع حقوق بشر است. این کارزارها اعتبار مدافعان و نهادهای حقوق بشر را هدف قرار می‌دهد تا قدرت و نفوذ صدای آنان را از بین ببرد و بی‌اثر سازد. در نتیجه فضاهای معدود و محدودی که زنان برای بسیج‌سازی و اثرگذاری دارند از طریق این حملات بیش از پیش تنزل پیدا می‌کند. از طرفی دیگر این حملات، آثار روانی متعددی را بر قربانیان اعمال و سلامت روان آنها را خدشه‌دار می‌کند، احساس اضطراب، ترس و … و هم‌چنین تهدید آسیب جسمانی را افزایش می‌دهند. حملات خشونت‌آمیز مجازی ممکن است زیست و امور روزمره فرد مورد هدف از جمله خواب و خوراک را مختل کند. انتشار تصاویر خصوصی جنسی افراد در جوامع محافظه‌کار و مردسالار نیز ممکن است آنها را دچار تروماها و آسیب‌های بلندمدت‌تری قرار دهد، از جمله طرد و انزوای اجتماعی.
در یک نظرسنجی که سازمان عفو بین‌الملل بر روی هشت کشور انجام داده مشخص شده که ۴۱ درصد از زنانی که مورد آزار و اذیت آنلاین قرار گرفته‌اند دچار ترس از آسیب و تهدید جانی و جسمانی شده‌اند، ۲۴ درصد هراس مورد آسیب قرار گرفتن خانواده خود را داشتند، چرا که در حملات جمعی مجازی علیه زنان، نام فرزندان و اعضای خانواده‌شان نیز به‌همراه تصویر نیز ذکر و مورد تهدید واقع شده بودند. نقض حق حریم خصوصی قربانی و نقض حق آزادی بیان و نقض حق مشارکت در امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در این حملات و آزارهای مجازی مشهود است. این شکل از ارعاب و خشونت می‌تواند فعالیت شبکه‌های زنان را مختل کند، چرا که بسیاری از کنشگران فمینیست و مدافعان حقوق بشر بویژه در کشورهایی که فضاهای حقیقی کنشگری به‌شدت سرکوب می‌شود، برای تداوم فعالیت‌های خود به شبکه‌های اجتماعی مجازی وابسته‌اند و فعالیت در فضای مجازی برای جنبش زنان در این کشورها حیاتی است. با این حال این حملات تقریبا در مصونیت مطلق برای مرتکبان ادامه یافته است و هم‌دست با قدرت‌ها و حکومت‌ها به سرکوب زنان کنشگر و مدافع حقوق بشر دامن می‌زند.
.
منابع:
۱.https://euromedrights.org/wp-content/uploads/2021/05/Online-Gender-Violence-Report.pdf