نویسنده: یارا
در سراسر منطقه منا، زندگی اکثریت زنان با مجموعه درهم‌تنیده‌ای از تبعیض‌های قانونی و محدودیت‌های اجتماعی همراه است. در چنین شرایطی به فعالیت و ابتکارات زنان مدافع حقوق بشر برای تغییر رویه‌های تبعیض‌آمیز و گسترش گفتمان برابری‌خواهی نیاز بیشتری است. متاسفانه در واقعیت شاهدیم که زنان مدافع حقوق بشر با تهدیدها و موانع بسیاری برای پیشبرد برنامه‌هایشان مواجه می‌شوند. فشارهای امنیتی حکومیت‌های اقتدارگرا منطقه بر زنان مدافع حقوق بشر رو به رشد است و با بسته شدن فضای مدنی در اکثر کشورهای منطقه فشار و برخوردهای امنیتی علیه فعالان مدنی از جمله زنان مدافع حقوق بشر روز بروز بیشتر می‌شود. حکومتها و سیستمهای امنیتی به دلایل مختلف سعی می‌کنند به شیوه‌های مختلف زنان را از صحنه فعالیت دور کنند و یا انها را بخاطر فعالیت‌هایشان تنبیه کنند.
در چنین شرایطی لازم است که سازمان‌ها، انجمن‌ها و گروه‌های زنان برای اینکه بتوانند مدت طولانی‌تری به فعالیت‌هایشان ادامه دهند، و هزینه‌های امنیتی کمتری بپردازند، درباره امنیت فردی و گروهی با هم بحث و گفت‌وگو کنند و استراتژی‌ها و راهکارهای مشخصی برای مواقع بحران داشته باشند.
در بخش «امنیت سازمانی و گروهی» یارا توصیه‌ها و راهکارهایی را با شما به اشتراک می‌گذاریم که حاصل تجربه تعدادی از زنان مدافع حقوق بشر است. همه ما حق داریم برای دستیابی به مطالبات‌مان، فعالیت‌های مدنی مسالمت‌آمیز داشته باشیم. اما در عین حال باید آگاه باشیم که چه مخاطراتی در انتظارمان است و از قبل برایش برنامه‌ریزی کنیم.
۱. در همان جلسات اول که برای انجام یک فعالیت مشترک برنامه‌ریزی می‌کنید، درباره برخوردهای احتمالی سیستمهای امنیتی با هم صحبت کنید. اطمینان حاصل کنید که کلیه اعضا آگاهانه و با پذیرش ریسک برخوردهای امنیتی، حاضر به مشارکت برای انجام یک فعالیت مشترک هستند.
۲. در حال حاضر که اخذ مجوز برای سازمان‌های غیردولتی مستقل در حوزه زنان در خیلی از کشورها دشوار و یا حتی تقریبا غیرممکن است، فعالیت‌ها و ابتکارات مدنی در قالب گروه‌های کوچک چندنفره صورت می‌گیرد. در شرایط بحران اقتصادی فعلی، مسلما بیشتر گروه‌ها امکان تهیه فضای کاری مشترک را ندارند. در چنین شرایطی اگر برای هماهنگی فعالیت‌هایتان در کافه‌ها و یا اماکن مشابه دور هم جمع می‌شوید، مراقب اطرافتان باشید. توصیه می‌کنیم با صدای بلند درباره فعالیت‌ها و افکارتان صحبت نکنید. در عین حال همیشه از یک کافه و یا مکان خاص استفاده نکنید و سعی کنید جلسات بحث و گفت‌وگو را در مکان‌های مختلف برگزار کنید.
۳. اگر از منازل شخصی‌تان برای برگزاری جلسات استفاده می‌کنید، همه جلسات را در منزل یک نفر برگزار نکنید و سعی کنید جلسات به صورت چرخشی در منازل اعضای مختلف برگزار شود.
۴. ماموران امنیتی اغلب از موبایل برای ردیابی و شنود مکالمات استفاده می‌کنند. همچنین جی‌پی‌اس موبایل به آن‌ها این امکان را می‌دهد که متوجه شوند چندنفر به صورت همزمان در یک مکان خاص بوده‌اند و همین ممکن است باعث ایجاد حساسیت بیشتر نسبت به فعالیت‌هایتان شود. به همین دلیل سعی کنید از دو گوشی تلفن همراه استفاده کنید. اگر برایتان امکان‌پذیر نیست، توصیه می‌کنیم تلفن همراه غیرکاری‌تان را با خود به جلسات برنامه‌ریزی و هماهنگی فعالیت‌هایتان ببرید چون معمولا امکان شنود شماره اصلی‌تان برای ماموران امنیتی ساده‌در و عملیاتی‌تر است. اگر این کار هم برایتان امکان‌پذیر نیست، قبل از اینکه به مقصد مورد نظر برسید، تلفن همراه را در یک فویل آلومینیومی بپیچید تا امکان شنود آن از بین برود. توجه کنید که خاموش کردن تلفن، و یا خارج کردن از دسترس، مانع شنود نیست.
۵. تا حد امکان در خیابان از تلفن همراه استفاده نکنید. تجربه فعالان مدنی در ایران نشان می‌دهد قاپ‌زن‌ها و سارقان موبایل ممکن است نیروهای اطلاعاتی امنیتی باشند. ماموران امنیتی از طریق دسترسی به موبایل‌تان می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره روابط و فعالیت‌هایتان پیدا کنند و برایتان پرونده‌سازی کنند.
۶. صورت‌جلسه‌ها، عکس‌ها، نوشته‌ها و همه موارد مرتبط با فعالیت‌های گروه را در یک هارد دیسک ذخیره کنید و در جایی امن و مخفی نگه‌داری کنید. درست است که شما فعالیت زیرزمینی مخفی نمی‌کنید، اما در شرایطی که یک تويیت انتقادی منجر به حکم چندین‌ساله زندان می‌شود، حق دارید که برای پیشگیری از احکام ناعادلانه و اتهامات امنیتی مانند «اجماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی» تا حد امکان از اطلاعات‌تان مراقبت کنید.
۷. شماره تماس یکی از اعضای درجه یک خانواده را که در صورت بازداشت احتمالی از لحاظ قانونی امکان پیگیری پرونده‌تان را دارد، با کلیه اعضای گروه به اشتراک بگذارید.
۸. با یکی از اعضای خانواده‌تان درباره فعالیت‌هایتان صحبت کنید و قانع‌شان کنید مسیر درستی را برای مطالبات به‌حق خود انتخاب کرده‌اید. مهم است که اعضای خانواده در صورت بازداشت از مواضع و فعالیت‌های شما آگاه باشند و از آن دفاع کنند. اگر اطمینان دارید که خانواده حاضر به دفاع از شما و فعالیت‌هایتان نیستند، به حمایت‌های جایگزین فکر کنید. توصیه ما این است که در چنین شرایطی به یکی از دوستان و یا اعضای گروه‌تان این اختیار را بدهید که در صورت بازداشت احتمالی‌تان مسئول تصمیم‌گیری درباره اقدامات خبری و پیگیری پرونده‌تان باشد.
۹. درباره نحوه اطلاع‌رسانی بازداشت احتمالی اعضای گروه با هم بحث و به توافق برسید. آیا می‌خواهید به محض بازداشت، موضوع خبری شود؟ یا ۲۴ساعت صبر می‌کنید تا در صورت تداوم بازداشت، موضوع را خبری کنید؟ در خبر دستگیری‌تان بر چه موضوعاتی (از جمله سابقه فعالیت و نظرات‌تان) باید تاکید شود؟ آیا خانواده در این شرایط تصمیم‌گیرنده‌اند، یا وکیل، و یا اعضای گروه؟ توصیه ما این است که اگر در چهل‌و‌هشت ساعت اول فرد آزاد نشد، حتما موضوع را خبری کنید.
۱۰. در شرایطی همانند اعتصاب، شورش، انقلاب که احتمال دستگیری فعالان مدنی بیشتر است، از یک روش توافق‌شده برای اطلاع از وضعیت اعضای گروه استفاده کنید. ممکن است تعدادی از اعضای گروه مستقل و تنها زندگی کنند، و یا ممکن است خانواده‌ها به دلیل وعده‌ها و یا تهدیدهای ماموران امنیتی درباره بازداشت او سکوت کنند. در چنین مواردی لازم است که برای حفظ امنیت دیگر اعضای گروه و عدم دسترسی نیروهای امنیتی به گروه‌های مشترک اینترنتی همانند واتس‌اپ و تلگرام، در همان ساعات ابتدایی بازداشت یکی از اعضای گروه خبردار شوید و اقدامات لازم را انجام دهید. به عنوان مثال، یک پیغام مشخص در ساعتی مشخص از شبانه‌روز در یکی از گروه‌های اینترنتی توافق‌شده می‌تواند به عنوان اطمینان از سلامت اعضای گروه مشخص شود و اگر چنین پیغامی ارسال نشد، به منزله بازداشت احتمالی در نظر گرفته شود تا اقدامات حفاظتی لازم صورت گیرد.
۱۱. قبل از شروع هر فعالیتی بهتر است از حقوق خود در هنگام بازجویی و بازداشت کاملا آگاه باشید. درست است که در اکثر موارد بازداشتی، این موارد رعایت نمی‌شوند. اما آگاهی شما از حقوقی که به عنوان متهم احتمالی دارید، باعث می‌شود بازجوها و ماموران امنیتی نتوانند به سادگی شما را برای اعترافات اجباری علیه خودتان و دیگر اعضای گروه تهدید و یا آزار و شکنجه دهند.
۱۲. شیوه‌های فعالیت، و مطالب و اطلاعاتی که درباره کار مشترک‌تان در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنید، باید مورد تائید همه و یا اکثریت اعضای گروه باشد. مثلا ممکن است یک یا تعدادی از اعضای گروه موافق انتشار مطلبی باشند که حساسیت‌برانگیز به نظر می‌رسد و یا موافق برگزاری تجمع اعتراضی باشند و بقیه مخالف باشند. تصمیم‌گیری در چنین مواردی بسیار دشوار است، اما اجازه بدهید افراد نگرانی‌هایشان را شفاف با جمع در میان بگذارند. همه اعضای گروه به یک میزان آمادگی ریسک و پذیرش هزینه‌های امنیتی را ندارند. بهتر است برای اینکه اختلاف نظر به ادامه کار مشترک لطمه نزند، از قبل شیوه‌های تصمیم‌گیری در چنین مواردی(مثلا رای‌گیری و …) را مشخص کنید.
در مطلب بعدی به احضار توسط ماموران اطلاعاتی و امنیتی و چگونگی برخورد در چنین شرایطی و در بازجویی‌ها، خواهیم پرداخت.