نویسنده: یارا
خشونت‌های مجازی، بویژه حملات دسته‌جمعی یا سازمان‌یافته، از اضطراب‌آورترین تجربه‌هایی است که یک فرد می‌تواند به واسطه حضور در عرصه آنلاین تجربه کند. این حملات علاوه بر این‌که هویت و اعتبار افراد را نشانه می‌گیرد، می‌تواند خطرات جدی‌تری مانند تهدید فیزیکی و جانی در فضای حقیقی نیز به دنبال داشته باشد.
با این حال، زنان برای ترویج‌گری، تعامل، بسیج‌سازی عمومی، دسترسی به اطلاعات و رویت‌پذیرشدن به شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر متکی‌اند. به همین دلیل هم لازم است که مدافعان حقوق بشر مصرانه بر حق امنیت در فضای مجازی و حق آزادی بیان تاکید و شرکت‌های مختلف را موظف به پاسخگویی کنند. صحبت‌کردن از خشونت‌های مجازی، به رسمیت شناختن آسیب‌های تحمیل‌شده آن بر سلامت روان زنان مدافع حقوق بشر، و نقشی که این آزارها در جهت ساکت‌کردن صدای زنان کنشگر دارند، قدمی اولیه است. مقابله با وضع فعلی نیازمند راهکارها و مطالبه‌گری‌های جمعی است. با این حال، توصیه‌ها و راهکارهایی برای مقابله با آزار و اذیت مجازی یا دست‌کم کاهش آسیب این خشونت‌ها وجود دارد. در ادامه به این می‌پردازیم که در حملات جمعی سازماندهی‌شده چه اتفاقی برایتان می‌افتد و چگونه باید از خودتان محافظت کنید.
حملات دسته‌جمعی را چه کسانی راه می‌اندازند؟
گاهی ممکن است بابت یک اظهارنظر، گزارش یا موضع‌گیری ساختارشکنانه مورد حمله قرار بگیرید. برخی از حملات دسته‌جعی آنلاین در واقع حملات اجتماعی هستند، یعنی واکنش هیستریک جامعه و افکار عمومی نسبت به موضوعات تابو و خط قرمز اجتماعی. برای مثال دفاع و حمایت صریح از هم‌جنسگرایی یا به نمایش گذاشتن تن و سکسوالیته و … . برخی دیگر از حملات مربوط به فضاهای قطبی سیاسی است که دو جناح مخالف یکدیگر را مورد هدف قرار می‌دهند. این حملات نیز گاهی سازمان‌یافته است. به این صورت که اکانت‌های مشخص با مخاطب بالا به‌طور هم‌زمان یک فرد را بابت اظهارنظرات سیاسی یا صرفا خطای تحلیلی، حمایت از گروه سیاسی خاص و … نشانه می‌روند. دسته دیگر حملات مربوط به نهادهای حکومتی و ارتش سایبری وابسته حکومت و حامیان ایدئولوژیک آن است که ممکن است هر فرد و یا موضع و جناح سیاسی را هدف بگیرد. این شیوه سرکوب مخالفان بویژه در بسترهای غیردموکراتیک و کشورهای دیکتاتوری منطقه رایج است. در این زمینه می‌توانید مصاحبه سیمین‌دخت کارگر را مطالعه کنید که بر اساس یافته‌های مطالعاتش از سازوکار حملات سازمان‌یافته مجازی توسط کاربران وابسته و حامی جمهوری اسلامی می‌گوید.
در حملات مجازی چه اتفاقی می‌افتد؟
گاهی بابت اظهارنظری سیاسی یا کنشی ساختارشکنانه با سیلی از کامنت‌ها و نظرهای نفرت‌پراکنانه مواجه می‌شوید. توییتر را باز می‌کنید و موجی علیه شما به راه افتاده است. از اطلاعات و اتهامات دروغ گرفته تا تمسخر ظاهر و بدن و هویت و … . در ابتدا ممکن است دچار تپش قلب شوید و دقیقا درک نکنید که چه اتفاقی رخ داده است. سپس به شیوه‌های مواجهه فکر خواهید کرد. آیا پاسخ بدهم؟ آیا سکوت کنم؟ چه واکنشی نشان بدهم؟ خشمگین می‌شوید، احساس ترس می‌کنید و تمامی این احساسات طبیعی است. اما از واکنش‌های بی‌درنگ ناشی از خشم و عصبانیت بپرهیزید. مجادله با حمله‌کنندگان فقط به تشدید حمله و وخیم‌تر‌شدن وضعیت منجر خواهد شد. تلاش کنید آرامش‌تان را حفظ کنید تا بر وضعیت موجود تسلط داشته باشید. سپس به واکنش‌ها و اقدامات احتمالی فکر کنید.
بی‌توجهی و امتناع از پاسخ‌دادن به آزارگران مجازی
از جمله راهکارهای فردی توصیه‌شده به کاریران در مواجهه با آزار آنلاین، بی‌توجهی به رفتارهای آزارگرانه است. البته بی‌توجهی به معنای اجتناب از پاسخ‌دادن و وارد بحث شدن و مقابله کتبی مستقیم با کاربران هتاک است. توئیتر نیز با توجه تجربه‌های کاربران توصیه کرده که با حساب‌های کاربری آزارگر، وارد مکالمه نشوید. تجربه نشان داده، واکنش‌دادن عموما به تشدید خشونت منجر می‌شود. فردی که شما را هدف قرار گرفته، به دنبال واکنش است. او را ناامید کنید. می‌توانید برای آسایش خاطر خود و جلوگیری از مواجهه با محتوای آزاردهند، کاربران هتاک را بلاک یا میوت کنید. می‌تواند امکان درج کامنت زیر پست‌ها و نوشته‌هایتان را ببندید.
راهنمای بلاک و میوت کردن در توئیتر
راهنمای بلاک کردن در اینستاگرام
برای مطالعه بیشتر: آزارگران خود را بشناسید
مدیریت و رصد ردپای دیجیتال
وقتی مورد حملات هماهنگ و سازمان‌یافته جمعی قرار می‌گیرید، انبوهی از افراد شما را زیر ذره‌بین قرار داده‌اند و به‌دنبال اطلاعات بیشتر از شما هستند. آن‌ها تمامی تاریخچه صفحات شبکه‌های اجتماعی شما و دیگر فعالیت‌هایتان را در پلتفرم‌ها و سایت‌های مختلف بررسی خواهند کرد. حتی ممکن است عکس‌هایتان را در جهت بی‌اعتبارسازی شما دستکاری کنند. به همین دلیل به‌دقت بررسی و رصد کنید که چه اطلاعاتی از شما موجود است. اگر پست‌ها، توییت‌ها، اظهارنظرها، دل‌نوشته‌ها، اطلاعات و تصاویری از خود به اشتراک گذاشته‌اید که مایل نیستید و احساس راحتی نمی‌کنید که در سطح گسترده علنی بشود یا این‌که بیم آن را دارید که علیه‌تان استفاده بشود، آن‌ها از دسترس عموم خارج کنید. اگر آدرس خانه، تصاویر فرزندان و محتوایی به اشتراک گذاشته‌اید که فکر می‌کنید ممکن است شما را در معرض تهدید جدی قرار بدهد، اقدام به حذف این اطلاعات کنید. تنظیمات حریم خصوصی صفحات خود را چک کنید و در صورت لزوم آن‌ها را تغییر و حریم خصوصی حساب کاربری خود را افزایش دهید. گزینه ردیابی موقعیت مکانی را در تمامی حساب‌های کاربری خود غیرفعال کنید. در زمان حمله، در صورت نیاز، کلا صفحات کاربری خود را به حالت خصوصی دربیاورید.
افزایش امنیت حساب‌های کاربری
حمله‌کنندگان ممکن است تلاش کنند به حساب‌های کاربری شما اعم از ایمیل، فیسبوک، توییتر، و حتی حساب‌های مربوط به داده‌های مالی دسترسی پیدا کنند. برای محافظت از خود در برابر هک شدن امنیت حساب‌هایتان را از طریق فعال کردن گزینه تایید دومرحله‌ای (two-factor authentication) افزایش بدهید. استفاده از اپلیکیشن گوگل اتنتیکیتور(Google Authenticator app) در مقایسه با گزینه ارسال اس‌ام‌اس تایید، امنیت شما را بیشتر تامین خواهد کرد. از ابزارهای مدیریت رمز عبور استفاده کنید و رمز عبور بلند، امن و حدس‌ناپذیر و بیشتر از ۱۶ کاراکتر انتخاب کنید. از کلیک کردن روی لینک‌های ارسالی مشکوک از سوی کاربران ناشناس و بدون هویت خودداری کنید.
مستندسازی حمله مجازی
از تمامی تهدیدها، توهین‌ها، اتهامات و رفتارهای آزارگرانه اسکرین‌شات بگیرید و آن‌ها را مستند کنید. به‌دقت زمان و بستر خشونت را ثبت کنید. سیستم وساز وکاری مشخص برای مستندسازی تعریف کنید، بویژه در مورد تهدیداتی که به نظرتان جدی می‌رسد و ممکن است به حمله فیزیکی منجر شود. همینطور اکانت‌هایی را که به طور مستمر و مداوم علیه شما قلدری و حمله و نفرت‌پراکنی می‌کنند، ثبت کنید. اگر آزارگران را گزارش می‌کنید، حتی فرایند این گزارش‌دهی را هم ثبت کنید. این موضوع برای پیگیری‌های آتی چه از طریق سازوکارهای حمایتی متا و توئیتر و غیره و چه برای اقدام حقوقی ضروری است. بعلاوه اگر قصد داشته باشید که مورد خود را به سازمان‌ها و نهادهای حامی حقوق دیجیتال گزارش دهید و از آن‌ها خواستار حمایت و پیگیری شوید، باز هم به این مستندات نیاز خواهید داشت. اگر خواندن و مرور این حملات برایتان بیش از اندازه اضطراب‌آور و آزاردهنده است و سلامت روانتان را به مخاطره می‌اندازد، از شخصی دیگر کمک بخواهید. با فعال کردن گزینه گوگل الرت می‌توانید به‌سرعت از مطرح‌شدن نامتان در فضای مجازی باخبر شوید.
برای مطالعه بیشتر: تکنیک‌های مستندسازی خشونت آنلاین
آزارگران را گزارش کنید
هر پلتفرم شبکه اجتماعی سیاست متفاوتی برای مواجهه با خشونت در فضای آنلاین دارد و امکان‌هایی برای کاربران فراهم کرده است. یکی از این ابزارها گزارش‌دادن رفتارهای آزارگرانه در جهت رسیدگی است. بویژه مواردی که مکررا شما را مورد آزار و تهدید قرار داده و یا اطلاعات شخصی و خصوصی شما در فضای عمومی منتشر شده است. پیش از اقدام به گزارش راهنمای مربوطه را بخوانید و با مقررات، سیاست‌ها و تعاریف پلتفرم مورد نظر آشنایی پیدا کنید. اگرچه بسیاری از رفتارهای ناخوشایند و طبق مقررات شبکه‌های اجتماعی مشمول آزار و اذیت نمی‌شوند، اما گزینه میوت یا بلاک کردن همواره از یکی راهکارهای محافظت از خود در برابر رفتارهای آزاردهنده و تعاملات ناخواسته است. نه‌تنها زمانی که خودتان هدف حمله قرار گرفته‌اید، بلکه در مواجهه با آزار دیگران نیز توئیت‌های خشونت‌آمیز و کاربران آزارگر را گزارش دهید.
اقدام حقوقی در برابر حملات مجازی
در برخی موارد ممکن است لازم بدانید از کاربر مورد نظر بابت تهدید، خشونت، ارعاب و افترا به مراجع قضایی شکایت کنید. برای مثال در مواردی که تهدیدات جانی با ذکر مشخصات شخصی شما در میان است. بسیاری از کشورهای دنیا فاقد قوانین بازدارنده موثر و مکانیسم‌های کارآمد محافظتی در برابر خشونت آنلاین هستند و یا قوانین داخلی موجود به درستی اجرا نمی‌شوند. با این حال اگر هراس از آسیب‌های جدی احتمالی دارید و به اقدام حقوقی فکر می‌کنید، از تمامی تهدیدها و رفتارهای آزارگرانه اسکرین‌شات بگیرید و آن‌ها را مستند کنید. توصیه می‌کنیم قبل از هر اقدام حقوقی با یک وکیل مشورت کنید.
برای مطالعه بیشتر: قانون جرائم یارانه‌ای
دریافت حمایت و همبستگی
علاوه بر صحبت کردن با خانواده، دوستان، همکاران و …، تلاش کنید گروه‌های حمایتی بسازید یا با گروه‌های حمایتی موجود و هم‌چنین گروه‌های فمینیستی تماس بگیرید. یک اطلاعیه در فضای مجازی منتشر و دیگران را از شرایطی که در آن قرار گرفته‌اید مطلع کنید. این اقدام به شکل‌گیری یک شبکه همبستگی و حمایتی از شما کمک خواهد کرد. با سازمان‌هایی که در زمینه آزادی بیان و حقوق دیجیتال فعالیت می‌کنند مانند Access Now و Frontline Defenders تماس بگیرید و از آن‌ها کمک بخواهید. اگر روزنامه‌نامه‌نگار هستید و حملات مربوط به گزارش و کار خبری شماست، از همکاران و مسئولان روزنامه خود بخواهید که در حمایت از شما بیانیه بدهند یا اطلاعیه منتشر کنند. زینا ارهم، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان سوری در مصاحبه‌ای که از او منتشر کردیم می‌گوید همبستگی و حمایت فمینیستی مهم‌ترین ابزار ما برای مقاومت در برابر این خشونت‌های آنلاین است.
محافظت از سلامت روان
حملات مجازی می‌تواند آثار بلندمدت روانی به همراه داشته باشد. لازم است که آزارهای مجازی را جدی بگیرید، بویژه مواردی که امتداد می‌یابند و مکررا شما را مورد هدف قرار می‌دهند. برخی افرادی که آزار و اذیت آنلاین را تجربه کرده‌اند از احساس اضطراب، هراس دائم از مورد حمله قرار گرفتن در فضای حقیقی، اختلالات خواب و خوراک و دیگر آسیب‌های مربوط به سلامت روان گزارش داده‌اند. در مورد این مسئله با افراد و نزدیکان معتمد خود صحبت کنید و یا در صورت لزوم از مشاوران و روان‌درمانگران کمک تخصصی بگیرید. خودمراقبتی از راهکارهای موثر فائق آمدن بر آسیب‌های روانی است. تکنیک‌هایی مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن و یوگا در راستای کاهش اضطراب و تشویش بسیار اثرگذارند و به‌طور کلی تاثیری مثبت بر سلامت جسم و روان می‌گذارد و سلامت عمومی را افزایش می‌دهد. این تمرینات علاوه‌بر افزایش آرامش، کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد و تنش عضلانی را کاهش می‌دهد. این روش‌های ساده خود مراقبتی، رایگان، بی‌هزینه و در دسترس‌اند و همواره امکان انجام آن را خواهید داشت. در صورت نیاز از فضای مجازی فاصله بگیرید.