نویسنده: سازمان فریدا
به عنوان مدافعان حقوق بشر که در کشورها، فرهنگ‌ها و بسترهای متفاوت فعالیت می‌کنیم، قطعا استراتژی‌های مختلف و متغیری را هم به کار می‌گیریم. کار ما می‌تواند دشوار، خطرساز و با تنبیه و مجازات همراه باشد. برخی از ما به صرف وجود داشتن، سازماندهی کردن و جمع شدن در خطریم. برخی از ما افراد کوئیر هستیم که مجبوریم هویت خود را پنهان کنیم. برخی از ما وکیل حقوق بشری هستیم و باید همواره گوشی شنوا و همدل در برابر گزارشات نقض حقوق انسانی داشته باشیم و محرمانگی را هم تمام و کمال حفظ کنیم. برخی از ما مسئولیت مدیریت و جذب منابع مالی را بر عهده داریم و باید دائما سیاست‌های مالی و بودجه‌دهی را به دقت رصد کنیم. برخی هنرمندیم و موسیقی تولید می‌کنیم، بر دیوارها نقاشی اعتراضی می‌کشیم، اجرای اعتراضی ترتیب می‌دهیم و ترانه‌های اعتراضی می‌سازیم که ساختارهای سرکوبگر را به چالش می‌‌کشند.
در مبارزه برای حقوق بشر و دسترس‌پذیرسازی عدالت برای همگان، ما سلامت روانی جسمانی خود را در معرض ریسک و مخاطراتی قرار می‌دهیم. خشونت فیزیکی علیه زنان مدافع حقوق بشر پدیده تازه‌ای نیست و آمار گزارش سالانه وضعیت مدافعان حقوق بشر حاکی از آن است که این خشونت‌ها در سال‌های اخیر افزایش هم پیدا کرده است. بر اساس تحقیقات مشترک سازمان فریدا و برنامه جوانان فمینیست AWID، 44 درصد از کنشگران جوان فمینیست گفته‌اند که به خاطر فعالیت‌هایشان در معرض تهدید قرار دارند و احساس ناامنی می‌کنند. ۵۴ درصد گفته‌اند که نیروهای اسلامی بنیادگرا و افراطی را بزرگ‌ترین تهدید موجود در مسیر کنشگری هرروزه خود می‌بینند. بنیادگرایی، نظامی‌گری، بحران دموکراسی، نئولیبرالیسم و جهانی‌سازی مدافعان حقوق بشر را در بسترهای مختلف تحت تاثیر قرار داده است. تمامی این عوامل به افزایش هشداربرانگیز حملات و تهدیدها علیه کنشگران فمینیست و مدافعان حقوق بشر منجر شده است. هزاران کنشگر جوان فمینیست در سرتاسر دنیا در خطر جدی قرار دارند و هزاران نفر اشکال مختلفی از خشونت فیزیکی، روانی و خشونت آنلاین را تجربه کرده‌اند. در این جهان پرنوسان و چالش‌برانگیز، امنیت جامع (hollistic security)، راهبردی سیاسی است که به حفظ و پایداری جنبش‌های فمینیستی کمک می‌کند.
امنیت کل‌نگر چیست؟
برای درک امنیت کل‌نگر یا جامع، باید به عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی و دیگر عوامل نظام‌مند که نابرابری، خشونت و نگرش‌ها و عملکردهای پدرسالارانه را تقویت و بازتولید می‌کنند، آگاه بود. امنیت جامع، ماهیت جنسیتی خاص خشونت را که می‌تواند در سطح فیزیکی، عاطفی و روانی ظاهر شود، به رسمیت می‌شناسد، شیوه‌های تعامل میان حوزه‌های عمومی و خصوصی با یکدیگر را در نظر می‌گیرد و در یک پیوستار، راه‌حلی همه‌جانبه برای مراقبت از خود ارائه می‌دهد که به مواجهه و مقابله با این خشونت‌ها کمک می‌کند. رویکرد امنیت جامع همچنین نیازها، امتیازات و مخاطرات ما را در بستر خاص خود قرار می‌دهد و زمینه‌مند می‌کند. امنیت جامع، امنیت فیزیکی (حفاظت از افراد، زیرساخت‌ها و منابع در برابر آسیب، سرقت یا تخریب)، امنیت دیجیتال (محافظت از شبکه‌ها، داده‌ها و سیستم‌ها در برابر تهدیدات سایبری)، امنیت شخصی (تضمین ایمنی جسمی، عاطفی و روانی افراد) و امنیت اجتماعی و سازمانی (تقویت محیط‌هایی که ایمنی جمعی، مقاومت و اعتماد را در اولویت قرار می‌دهند) را در بر می‌گیرد. این رویکرد بر یکپارچگی تأکید دارد و اذعان می‌کند که خطرات در یک حوزه می‌توانند بر حوزه‌های دیگر تأثیر بگذارند، بنابراین به یک استراتژی متحد، پیشگیرانه و جامع نیاز است.
خودمراقبتی یک سازوکار حفظ امنیت است که می‌تواند به زنان مدافع حقوق بشر کمک کند با خشونت فیزیکی و آنلاین مواجه شوند و از فرسودگی روانی و دیگر آسیب‌پذیری‌ها جلوگیری کنند. مراقبت از خود، تصور مردسالارانه از زنان، به عنوان محافظان و مراقبان خانه، خانواده و اجتماع به چالش می‌کشد. مردسالاری انتظار دارد زنان سلامت و امنیت خود را برای این اهداف فدا کنند و نادیده بگیرند. خودمراقبتی عموما در سطح فردی در نظر گرفته و فهم می‌شود، اما در واقع از سلامت و تندرستی جمعی ما در سطح سازمانی و جنبشی جدایی‌پذیر نیست. خودمراقبتی به عنوان جزئی حیاتی از استراتژی امنیت جامع و یکپارچه، کنشی فمینیستی و مبارزاتی است که به تغییر و تحولات اجتماعی و پایداری کنشگری و جنبش‌هایمان کمک می‌کند.
اذعان می‌کنیم که کنشگران فمینیست جوان تحت فشارهای شدید کار می‌کنند، شاهد نقض حقوق و خشونت هستند، و اغلب با مشکلات سلامتی ناشی از فرسودگی شغلی، خستگی و استرس ناشی از کار و کنشگری مواجه می‌شوند. ما به احتمال سوءاستفاده و استثمار به دلیل کار کردن در چنین شرایط پرفشاری آگاهیم، بخصوص درباره فمینیست‌های جوان. در سازمان فریدا، گروه‌های جوان فمینیست عموما خودمراقبتی در استراتژی کاری خود می‌گنجانند. بسیاری از کنشگران فریدا، در حوزه مقابله با اشکال متنوع خشونت فعالند و بنابراین باید گاه به گاه از فشار کاری مرخصی بگیرند و استراحت کنند. از آنجایی که اعضای گروه فریدا در سراسر جهان پراکنده‌اند، و هر کدام از اعضا در مناطق زمانی مختلفی آنلاین و مشغول کارند، ما معمولا ۲۴ ساعت ساعت شبانه‌روز کار می‌کنیم. در چنین شرایطی بسیار مهم است که مطمئن شویم بین کار و زندگی تک‌تک اعضای تیم تعادل برقرار است. این موضوع شدیدا توسط همگی اعضای تیم حمایت می‌شود. از آنجایی که کارکنان فریدا دورکار هستند، ما با هم برخی اصول کاری وضع کرده‌ایم که آنها را رعایت می‌کنیم. این اصول به ما کمک می‌کند تا تعادل زندگی کاری‌مان را به خوبی حفظ کنیم.
ما در سطح سازمانی، به طور مداوم سیاست و کردارهای مراقبتی جمعی خود را بازسازی می‌کنیم. امنیت جامع را در سیاست‌های داخلی خود در اولویت قرار می‌دهیم و آن را به عمل تبدیل می‌کنیم. همواره در جست‌وجوی فضاهای امن آنلاین یا حقیقی برای گروه‌سازی و خودانتقادی جمعی هستیم. جلسات هفتگی خود را با مکالمات صمیمانه آغاز می‌کنیم و مستقیم سراغ کار و برنامه‌ریزی نمی‌رویم. از این می‌گوییم که چه پخته‌ایم و چه موزیکی گوش داده‌ایم. این مکالمات به ظاهر ساده و بی‌اهمیت، ما را بهم نزدیک‌تر کرده و میانمان حس اعتماد و امنیت ساخته است. اگرچه مایل‌ها از یکدیگر فاصله داریم و درگیر وظایف و نقش‌های متفاوتی هستیم.
عموما در گردهمایی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، که با مشاوران، کارکنان و شرکایمان برگزار می‌کنیم، جلسات را مناسک مراقبت از یکدیگر، تمرینات تنفسی و ابراز همدلی شروع می‌کنیم. این ابزارها، بخشی حیاتی از شیوه برگزاری جلسات ما هستند. بعلاوه در تمامی گردهمایی‌ها، فضایی امن می‌سازیم و به خودمراقبتی، مدیریت استرس، دفاع شخصی فمینیستی، غذا خوردن، رقص و یوگا اختصاص می‌دهیم. استراحت کردن و اقدامات انضمامی و عملی برای مراقبت فردی و جمعی، برای ما به عنوان سازمانی جهانی با گردهمایی‌های سالانه بسیار مهم است.
مبارزه برای حقوق بشر برای بسیاری از ما وظیفه‌ای هرروزه است و تعامل‌هایمان در هم فضای مجازی و هم در میدان واقعی صورت می‌گیرد. در هر دو صورت، این فعالیت‌ها می‌تواند فرد را دچار حس انزوا کند. در چنین شرایطی اینکه بدانید تیم و همکاران شما پشتتان هستند بسیار اهمیت دارد. باانگیزه ماندن و هر روز ادامه دادن، گاهی دشوار و غیرممکن می‌شود. به همین دلیل باید از همکاران و دیگر همرزمان فمینیست حمایت و همبستگی جستجو و دریافت کنیم. برای مشارکت در جنبش‌ها و متعهد ماندن به آنها، لازم است که روان خود محافظت کنیم.
به عنوان زنان مدافع حقوق بشر، باید از ادغام رویکرد امنیت جامع در فعالیت‌هایمان اطمینان حاصل کنیم. باید مراقب باشیم در دام بازتولید کردن سیستم‌هایی که با آنها مبارزه می‌کنیم، نیفتیم. در غیر این صورت، اعضای سازمان‌ها و گروه‌هایمان فرسوده خواهند شد، روابط نابرابر قدرت میانمان برقرار خواهد شد و محیط کارمان به فضایی سمی و ناسالم تبدیل خواهد شد. مهم است که سیاست‌های خودمراقبتی جامع را در سازمان‌هایمان به کار بگیریم و مطمئن شویم که در این راستا بودجه و منابع لازم را در اختیار داریم تا بتوانیم فرهنگ فمینیستی سلامت جمعی را در جنبش‌هایمان ارتقا دهیم.